Hoofd- en bijzaken
“Bij het lezen van een boek haal ik de personen steeds door elkaar.”
“De televisie gaat zo snel dat ik het af en toe niet meer bij kan houden.”
“Tijdens een gesprek spring ik van de hak op de tak.”
“Als ik op reis ga, overzie ik niet wat ik allemaal moet meenemen.”
Wat zijn hoofd- en bijzaken?
Het indelen van informatie in wat een hoofdzaak is, en wat een bijzaak, gaat normaliter vanzelf. Dit speelt dagelijks een rol bij het lezen van een boek, in gesprekken, bij het maken van beslissingen, televisiekijken, het koken van een recept, etc. Bij de ziekte van Parkinson gaat dat haperen. Het automatisme voor het structuren van informatie gaat verloren. Daardoor pas je ordeningsprincipes niet meer toe, en gaat de samenhang verloren. Alle informatie wordt even belangrijk, en dat maakt het moeilijk om het overzicht en de mentale controle te houden.
Voorbeeld
Harry wil een gerecht koken. In het recept staat beschreven hoe een combinatie van ingrediënten in een bepaalde hoeveelheid, en op de juiste manier, volgorde en timing moeten worden bereid. Tijdens het koken moet Harry het recept wel 20 keer opnieuw lezen, anders gaat het niet goed. Tegenwoordig pakt Harry het gestructureerder aan. Eerst zoekt hij alle ingrediënten op, dan past hij deze af en zet ze per onderdeel apart. Vervolgens maakt hij de onderdelen één voor één klaar. Die structuur helpt Harry enorm.
Voorbeeld 2
Als Marian een verhaal wil vertellen, dan merkt zij aan de luisteraars dat zij haar maar met moeite kunnen volgen. Marian is ook regelmatig het doel kwijt waarom zij iets aan het vertellen was. Dan voel Marian zich dom en dan schaamt ze zich. Als zij de draad kwijt is, dan vraagt ze haar omgeving om haar te helpen. Dat doet ze door de simpele vraag te stellen: “Help me eens, waarom was ik dit ook weer aan het vertellen?”. De 4x W techniek (met Wie was je, Wat gebeurde er, Waar was je en Wanneer vond het plaats?) voor de structuur van het gesprek helpt haar ook.
Voorbeeld 3
Als iets even wat complexer wordt, kan Jaap al gauw niet meer onthouden waar het over ging. Dat heef hij bij het klussen aan het huis, bij het kijken van een televisieserie of in gesprek met de buurman. Tegenwoordig is Jaap zich bewust dat hij voor zichzelf de informatie moet structureren, door de ordeningsprincipes toe te passen. Dat helpt hem ook hoof- en bijzaken beter te splitsen en het onthouden gaat dan ook een stuk beter.
Wat zijn de gevolgen?
Als je geen ordeningsprincipes toepast, kun je minder goed onthouden. Televisiekijken, koken, lezen, groepsgesprekken worden steeds moeilijker voor je. Als je niet op let, ga je je terugtrekken uit je sociale omgeving. Daarmee raak je over de jaren heen geïsoleerd. Soms laat je het ook maar gewoon gaan, want dan is het niet leuk meer, waar door je minder geniet en somber kunt worden.
Hoe is dat bij u?
Vind u het moeilijk om het overzicht te houden? Raakt u in de war als u iets moet doen? Hoe is dat bij u? U kunt nu uw gedachten noteren, zodat u daar met anderen over kunt praten, of het later nog eens na kunt lezen.
Wat kan helpen?
- Vermijd de symptoomversterkers waar dat mogelijk is [zie Symptoomversterkers]
- Creëer focus door je niet af te laten leiden en je te richten op één ding [zie Multitasken]
- Pas ordeningsprincipes toe, omdat dit niet meer automatisch gaat:
- Structureer informatie door deze onder te verdelen in groepjes (categorieën).
- Rangschik informatie door een logische volgorde toe te passen. Dat kan zijn een volgorde in tijd (dagindeling van de agenda), een volgorde van plaats (een schema van de reis naar Italië) of bijvoorbeeld een volgorde van handelingen (het koken van een recept)
- Kijk naar de overeenkomsten (bijvoorbeeld allebei brildragend) of naar de verschillen (bijvoorbeeld een verschillende kleur ogen).
- Verbind/associeer nieuwe informatie aan ervaringen uit het verleden. Dat zijn gedachten die je makkelijk kunt oproepen, omdat die in het verleden indruk op je gemaakt hebben.
- Probeer te denken in beelden door informatie te visualiseren. Je ziet het als het ware als een plaatje voor je
- In gesprekken kun je de 4x W techniek toepassen: Met Wie was je, Wat gebeurde er, Waar was je en Wanneer vond het plaats?
Wat kan een naaste betekenen?
- Zorg voor een rustige omgeving
- Wees geduldig en biedt structuur in taken. Voorbeelden bij taken zijn:
- Een lijstje maken van de boodschappen op volgorde van de winkel
- Bij het maken van een keuze de voors en tegens samen afwegen
- Stel verdiepende en sturende vragen. Voorbeelden in gesprekken zijn:
- Ik kan je even niet volgen, wat wilde je vertellen?
- Je kwam binnen, en wat gebeurde er toen?
- Ik zie dit voor mij, wat zie jij?
- Ik denk hierbij aan wat we al eens eerder mee gemaakt hebben. Wat roept dat bij jou op?
- Ik begrijp de overeenkomsten wel, maar ik zie ook verschillen. Hoe zie jij dat?
- Vat de kern van het gesprek tijdens en na afloop samen