Overmatige slaperigheid overdag

“Na het ontbijt ben ik al zo moe, dat ik even ga liggen”

“Door meerdere dutjes per dag, houd ik het tenminste vol”

Wat is overmatig slaapgedrag overdag?

Een slechte nachtrust kan iemand overdag opbreken. Bij de helft van de mensen met Parkinson is sprake van slaperigheid overdag. Er is verschil tussen overmatige slaperigheid en vermoeidheid. Vermoeidheid is een gebrek aan energie, waarbij er een behoefte is aan rust. Inspanning maakt de vermoeidheid erger. Slaperigheid uit zich als ongewild in slaap vallen overdag. In heel ernstige gevallen wordt ook wel gesproken over slaapaanvallen (narcolepsie). Dit is erg gevaarlijk, bijvoorbeeld bij het autorijden of bij het bedienen van machines. Slaperigheid overdag heeft meerdere oorzaken, zoals de ziekte zelf, slechte nachtrust of gebruik van medicatie.

Voorbeeld

Sharida (67) doet veel dutjes op de dag. Na elk huishoudelijk klusje of activiteit wordt zij bevangen door een slaperigheid waar zij zich niet tegen kan verzetten. Ze vindt het vreselijk, want laatst gebeurde het ook tijdens een gesprek met haar dochter. Deze dacht in eerste instantie dat ze het gesprek niet interessant vond.

Patiënt

Wat zijn de gevolgen?

Slaperigheid overdag kan leiden tot een verslechtering van concentratie en reactievermogen. Meestal voelen mensen de slaperigheid wel aankomen, maar kunnen ze die uiteindelijk niet onderdrukken. Als je veel en/of lange dutten doet, bestaat het risico op omkering van het dag/nacht ritme. In ernstige gevallen vallen mensen plotseling in slaap (narcolepsie).

Het steeds in slaap vallen kan soms zorgen voor ongemakkelijke situaties, waarbij je je schaamt of schuldig voelt ten opzichte van anderen. Want wat vinden ze ervan dat je opeens aan het slapen bent?

Hoe is dat bij u?

Bent u overdag slaperig? Hoe gaat zoiets bij u? U kunt nu uw gedachten noteren, zodat u daar met anderen over kunt praten, of het later nog eens na kunt lezen.

Wat kan helpen?

Werk aan uw slaapgewoontes en slaaphygiëne:

Prikkels: Door op tijd (twee uur voor het slapen) te stoppen met gebruik van bijvoorbeeld telefoon en tablet, zorgt u voor minder prikkels van de hersenen. Bouw de dag af, dim het licht in huis, werk toe naar de nacht. Wanneer u last heeft van piekeren kunt u een “piekermoment” plannen, waarbij u de piekergedachten opschrijft en ze “parkeert” voor de volgende dag, zodat deze de nacht niet kunnen verstoren. Zorg tijdens de dag voor momenten van diepe ontspanning van lichaam en geest. Vermijd het om te lange periodes achter elkaar op topniveau te werken.
Eten/drinken: Eet of drink niet meer vanaf twee uur voor het slapen gaan. Hierdoor zorgt u ervoor dat uw lichaam en hersenen geen prikkels krijgen. Let op met cafeïne zoals in koffie en theïne in thee. Overdag is het raadzaam het koffiegebruik te beperken, omdat de schadelijke stoffen zich opstapelen in het bloed en de slaap kunnen verstoren. ‘s Avonds is het sowieso verstandig dranken met cafeïne/theïne te laten staan.
Alcohol: Drink tenminste twee uur voor het slapen gaan geen alcohol meer. Dat het drinken van een paar glazen zou helpen om in slaap te komen, berust op een hardnekkig misverstand. Alcohol zorgt wel dat je gemakkelijker in slaap valt, maar maakt het doorslapen lastig. Bijvoorbeeld: mensen met een slaapapneu slapen in het tweede deel van de nacht diep en onrustig. Het gebruik van alcohol versterkt dat probleem.
Middagdutje: Een goede nachtrust ontstaat door de “biologische klok” van uw lichaam te volgen en de nachtrust te concentreren rond de nacht (van middernacht tot 7 uur ‘s ochtends). Middagdutjes zijn in het algemeen een slechte gewoonte. Door een slechte nacht overdag met een middagdutje te compenseren, houd u de slechte nachtrust juist in stand. Parkinson wordt wel vergeleken met topsport, waarbij er de hele dag getraind wordt. Daarvoor is rust en herstel essentieel. Wanneer er toch behoefte is aan slaap overdag, kan een powernap van 20-25 min. weer veerkracht geven. Zorg wel dat deze steeds op eenzelfde tijdstip gedaan wordt.
Slaapmiddelen: Het algemene advies is om niet snel te grijpen naar slaapmiddelen. De onrustige slaap van iemand met Parkinson kan soms al lang voordat de diagnose is gesteld aanwezig zijn. Het gebruik van slaapmiddelen zal dit hoogstens tijdelijk verbeteren. Op lange termijn bieden slaapmiddelen geen oplossing. Langdurig gebruik van slaapmiddelen wordt altijd ontraden. Ze kunnen verslavend en verstorend werken, waardoor ze de klachten juist in stand houden.
Slaapkamer: Zorg voor een goede inrichting van de slaapkamer. Als u bedenkt dat u een derde van uw leven in de slaapkamer doorbrengt, verdienen de onderstaande tips misschien extra aandacht. De ideale slaapkamer:

kan goed verduisterd en geventileerd worden;
heeft (voor de hygiëne) bij voorkeur een harde vloerbedekking;
heeft egale, rustgevende tinten;
bevat geen televisie;

Hoofdkussen en matras: Als u toch kritisch de slaapkamer rondkijkt: heeft u wel eens gedacht aan het vervangen van het matras of het kussen? Ook die onderdelen van het bed hebben een houdbaarheidsdatum! Beiden bepalen de kwaliteit uw slaap, en hoe gemakkelijk u bijvoorbeeld ‘s nachts kunt draaien in bed. Stem de keuze van een eventueel nieuw matras af op uw persoonlijke wensen.
Slaaptherapeut: Vraag begeleiding van een slaaptherapeut. Die benadert het slaapgedrag vanuit verschillende invalshoeken.
Lichaamsbeweging: Lichaamsbeweging is over het algemeen goed voor een goede nachtrust. Het gaat dan vooral om langdurig en regelmatig bewegen, zoals: traplopen, tussen de middag buiten wandelen, nordic walking, fietsen en fitness. Wanneer u de neiging heeft om bijvoorbeeld rond 20.00 uur bij de TV in slaap te vallen, kan het handig zijn om een wandeling te maken rond dat tijdstip.
Als de hiervoor genoemde adviezen niet voldoende helpen, bespreek dit dan met uw behandelaar of Parkinsonverpleegkundige. Behandeling begint bij het precies vaststellen wat er aan de hand is. Hiervoor is nodig dat slaapgedrag en slaaphygiëne goed in kaart gebracht wordt. Dit kan gedaan worden in een slaapcentrum gespecialiseerd voor slaapstoornissen bij mensen met de ziekte van Parkinson.

Deze e-health is niet bedoeld als vervanging voor professionele hulp. Houdt contact met uw behandelaren/ coaches/ begeleiders en bespreek daar altijd wat u als lastig ervaart.

Wat kan een naaste betekenen?

Slaperigheid kan risico’s met zich meebrengen wanneer er bijvoorbeeld auto gereden moet worden. Het is belangrijk om hier mede op te letten en ondersteuning aan te bieden.
Het kan ook zijn dat iemands aandacht en concentratie verminderd zijn, waardoor het lijkt alsof diegene minder interesse heeft. Dit hoeft dus niet het geval te zijn. Praat hierover met elkaar, zodat wederzijds begrip ontstaat.

Parkinsonmentaal